Wszyscy opiekunowie suczek wiedzą, że po osiągnięciu dojrzałości płciowej średnio dwa razy w roku występuje u nich cieczka. W okresie tym suka zdolna jest do zajścia w ciążę, a następnie urodzenia szczeniaków. Co jednak w sytuacji, gdy w czasie cieczki suczka nie zostanie zapłodniona? W niektórych przypadkach pojawia się ciąża urojona u psa. Suczka wymaga wówczas szczególnej uwagi, a czasem także pomocy weterynarza. Jak rozpoznać ciążę urojoną u suki i jak zapobiegać takim sytuacjom? Zapraszamy do artykułu po odpowiedzi.
Cieczka u suki – kiedy występuje i jak rozpoznać
O tym, czy samica jest w stanie zajść w ciążę dowiadujemy się, gdy pojawia się u niej pierwsza cieczka. Pierwszą cieczkę suka przechodzi pomiędzy szóstym a nawet osiemnastym miesiącem życia. Wiele zależy od wielkości suki – małe rasy chociażby dojrzewają szybciej niż psy ras dużych. Oczywiście należy pamiętać, że pierwsza cieczka wcale nie oznacza, że suka już powinna zajść w ciążę. Na ogół w tym czasie organizm suczki jest jeszcze nie w pełni rozwinięty i może sobie nie poradzić z trudem porodu. Pierwsza cieczka oznacza po prostu tyle, że suka dojrzała płciowo.
Zazwyczaj cieczka – zwana też rują – pojawia się dwa razy w roku, choć zdarzają się sytuacje, gdy cieczka występuje tylko raz w roku lub trzy razy w roku. Za wszystko odpowiedzialne są psie hormony. Cały cykl płciowy u suki można podzielić na cztery etapy:
- proestrus – faza przedrujowa,
- oestrus – faza rujowa (cieczka właściwa),
- dioestrus – faza porujowa,
- anoestrus – faza spokoju płciowego.
Samą cieczkę można zauważyć najczęściej po lekkim krwawieniu z okolic sromu, spuchnięcia i zaczerwienienia tej okolicy, większego zainteresowania innymi psami, wyginaniem ciała w charakterystyczny łuk i odsłaniania sromu pod wpływem dotyku. Suka może też stać się większą przylepą lub wręcz przeciwnie – unikać kontaktu z opiekunem. Tak naprawdę suka w cieczce może nie dawać żadnych zauważalnych gołym okiem objawów i jest to w pełni normlane. Cieczka u psa trwa około 21 dni, czyli około 3 tygodnie. Przez następne kilka tygodni zaś organizm suki stopniowo wraca do równowagi hormonalnej. Około trzy miesiące po cieczce uznaje się, że następuje faza spokoju płciowego.
Co to jest ciąża urojona?
To krótkie wprowadzenie do tego, czym jest cieczka, jest konieczne, ponieważ ciąża urojona jest jej następstwem. Zacznijmy jednak od tego, że ciąża urojona – zwana także ciążą rzekomą – to naturalny proces fizjologiczny występujący u wilków. Ma on na celu zwiększenie szans miotu na przeżycie. W watasze wilków bowiem rozmnażać może się tylko para dowodząca całym stadem. Inne suki pomagają w wychowaniu i karmieniu nowo narodzonych wilczków. Wówczas stan ciąży urojonej, w której organizm produkuje mleko, bardzo się przydaje. U psów natomiast – gdy nie ma szczeniaków do wykarmienia – ciąża rzekoma może doprowadzić do zapalenia gruczołu mlekowego oraz wywołać spore zmiany behawioralne u suki.
Jak powstaje ciąża urojona u psa?
Ciąża rzekoma jest wynikiem całego procesu prowadzącego do ciąży, porodu i wykarmienia miotu. Prześledźmy zatem, co dzieje się w organizmie suki i co doprowadza do ciąży urojonej. Na początek – w fazie oestrus, czyli w czasie cieczki właściwej – dochodzi do owulacji komórki jajowej. Następnie w całym organizmie wzrasta poziom progesteronu i dzieje się tak bez względu na to, czy doszło do zapłodnienia komórki jajowej, czy nie. Wysoki poziom progesteronu utrzymuje się przez około 4-6 tygodni, a potem zaczyna spadać. Wówczas przysadka mózgowa zwiększa produkcję prolaktyny – hormonu odpowiedzialnego za wytwarzanie mleka dla szczeniąt oraz pojawienie się u suki zachowań matczynych, takich jak np. pilnowanie miotu. I tak właśnie dochodzi do ciąży urojonej. Ciąża urojona pojawia się między 40. a 60. dniem od skończenia cieczki.
Można powiedzieć, że każda niekastrowana suka po cieczce przechodzi zmiany hormonalne tożsame z ciążą urojoną. Nie wszystkie samice jednak rzeczywiście cierpią z tego powodu – ciąża urojona nie rozwija się u wszystkich. Zatem nie każda niezapłodniona suka ma pokarm w sutkach i nie każda wykazuje zachowania typu bronienie legowiska. Do dziś nie są znane powody, dlaczego u jednych suk występuje ciąża rzekoma, a u innych nie. Dużą rolę z pewnością odgrywają tu uwarunkowania genetyczne i wrażliwość hormonalna. Natomiast ciąża urojona nie występuje u kastrowanych suk.
W związku z tym, że organizm suki przez kilka tygodni powoli wraca do równowagi hormonalnej, nie wolno kastrować suki do trzech miesięcy od skończenia cieczki. Przeprowadzana w nieodpowiedniej fazie kastracja mogłaby wywołać trwałe zmiany hormonalne i konieczność przyjmowania do końca życia leków. Istnieje bowiem ryzyko, że suka na stałe pozostałby w okresie rzekomej ciąży.
Ciąża urojona u psa – objawy
To, jakie objawy pojawią się u suczki w przypadku ciąży urojonej, to kwestia indywidualna. Zdarzają się przypadki ciąży rzekomej, której opiekunowie psa w ogóle nie zauważyli. Są też takie sytuacje, gdy ciąża urojona mocno utrudnia funkcjonowanie suce, a tym samym mocno wpływa na relację z właścicielem. Zatem występowanie poszczególnych objawów ciąży urojonej oraz ich intensywność zależą od danego osobnika. Jest jednak szereg symptomów, które najczęściej pojawiają się u suki w przypadku ciąży rzekomej.
Jak rozpoznać ciążę urojoną u psa?
- nagła zmiana nastroju – suczka staje się markotna, osowiała, apatyczna,
- brak chęci do spacerów i zabaw z opiekunem,
- brak apetytu,
- suka może przejawiać zachowanie agresywne – nawet wobec ukochanego opiekuna,
- gromadzenie przedmiotów w legowisku (np. zabawek),
- intensywne pilnowanie legowiska,
- zaczerwienienie i obrzmienie sutków, które przy dotyku mogą powodować u psa ból,
- w sutkach może pojawić się biała wydzielina,
- brzuch samicy może być powiększony,
- częste lizanie przez sukę gruczołów mlekowych, które ma za zadanie pobudzić produkcję pokarmu.
Ciąża u psa a ciąża urojona
Rozróżnienie między zwykłą ciążą a ciążą urojoną nie jest trudne. Pod warunkiem oczywiście, że mamy do czynienia z wyraźnymi objawami. Największą różnicę stanowi zachowanie suki – w czasie ciąży nie wykazuje ona agresji terytorialnej i nie gromadzi przedmiotów w swoim legowisku. Nie pojawia się także pokarm w sutkach – to dzieje się dopiero po porodzie. W zaawansowanej ciąży zarys brzucha suki też jest na tyle charakterystyczny, że trudno pomylić go z ciążą urojoną. Najlepiej jednak, jeśli psa obejrzy weterynarz i podczas badania sam określi, czy suka jest w ciąży, czy może mamy do czynienia z zaburzeniem hormonalnym w postaci ciąży urojonej.
Pilnowanie zabawek i legowiska to widoczne objawy ciąży urojonej.
Czy w czasie ciąży urojonej suka jest agresywna?
Wiele opiekunów psów zgłasza weterynarzom zmiany w zachowaniu psów w czasie ciąży urojonej. Niektóre suczki w tym okresie są ospałe i apatyczne, inne z kolei stają się agresywne. Na skutek zmian hormonalnych u suki pojawia się bowiem coś na kształt instynktu macierzyńskiego. Samica za wszelką cenę stara się zatem bronić swoich młodych. W ciąży urojonej jako szczeniaki mogą zostać potraktowane zabawki, poduszki czy inne przedmioty. Wówczas gdy opiekun zbliża się do legowiska lub próbuje zabrać suczce zgromadzone przedmioty, może zostać zaatakowany. Prawdą jest więc, że podczas ciąży urojonej suki mogą stać się agresywne. Należy zachować szczególną ostrożność, gdy w domu są małe dzieci lub inne zwierzęta. Te agresywne zachowania mijają wraz z uspokojeniem się hormonów.
Jak pomoc suczce w czasie ciąży urojonej?
Ciąża urojona zdecydowanie wymaga wizyty u weterynarza. Dobrze, by właściciel był w stanie poinformować lekarza przynajmniej o przybliżonej dacie poprzedniej cieczki. Wtedy łatwiej będzie oszacować, czy możemy mieć do czynienia z ciążą rzekomą. Weterynarz dokonuje badania palapacyjnego i wykonuje badanie USG, aby sprawdzić stan jamy brzusznej i macicy. Pozwoli to wykluczyć ewentualną ciążę i ropomacicze.
Jeśli podczas badania ultrasonograficznego lekarz zweryfikuje brak płodów i brak zmian chorobowych, można potwierdzić, iż suka ma ciążę urojoną. Leczenie ciąży urojonej najczęściej opiera się na podawaniu leków hormonalnych, które mają za zadanie przywrócić równowagę hormonalną suki. Leki te wyrównują stężenie hormonów i nie pozwalają na gwałtowny spadek progesteronu.
Ponadto weterynarz zaleca pilnowanie suki, by nie wylizywała sobie sutków. Takie zachowanie bowiem pobudza organizm do wytwarzania mleka. Czasem można też stosować chłodne okłady na gruczoły mlekowe. Uwaga jednak, by nie pobudzać dodatkowo gruczołów do pracy. Zrezygnujmy zatem z głaskania po brzuchu czy masowania, ponieważ wywoła to zwiększoną produkcję pokarmu i coraz bardziej nabrzmiałe i obolałe sutki.
Jeśli suczka znosi zabawki do swojego legowiska i pilnuje ich, warto na ten czas pochować wszystkie zabawki. W zamian należy poświęcić suczce więcej czasu, zachęcić do dłuższych spacerów i wspólnej zabawy z człowiekiem. Należy także zmniejszyć porcje jedzenia. Odpowiednio dobrane leki hormonalne powinny szybko poprawić samopoczucie psu, wyeliminować zachowania macierzyńskie i zablokować produkcję pokarmu. Nasze zachowanie natomiast pomoże przetrwać suczce ten trudny czas.
Konsekwencje ciąży urojonej
Ciąża urojona pogarsza samopoczucie psu i może znacząco zmienić jego zachowanie. Dla właścicieli psów często dużym problemem jest nagła agresja pupila. Niektóre suki w ciąży urojonej stają się agresywne do innych psów, do obcych ludzi, a czasem nawet do opiekunów. Nierzadko w takich okresach dochodzi do pogryzienia właściciela przez psa pilnującego swojego posłania. Takie sytuacje znacząco wpływają na relację psa z człowiekiem i wywołują duży dyskomfort u wszystkich członków rodziny.
Ale ciąża rzekoma to przede wszystkim zagrożenie dla zdrowia suczki. Zbierający się w sutkach pokarm prowadzi do zapalenia gruczołu mlekowego, co objawia się obrzękiem i dużym bólem. Nieleczony stan zapalny gruczołów mlekowych może doprowadzić nawet do sepsy. Natomiast wielokrotnie przechodzone ciąże urojone uznaje się za jedną z przyczyn zwiększających ryzyko wystąpienia nowotworu listwy mlecznej, nowotworu jajników i ropomacicza. Nowotwory te często są złośliwe i dają przerzuty do innych narządów.
Jak zapobiegać ciąży urojonej?
Chociaż leczenie ciąży urojonej nie jest długie i skomplikowane, to jednak objawy są bardzo nieprzyjemne dla suczki, a każda przebyta ciąża urojona jest obciążeniem dla organizmu. Według badań podnosi się też ryzyko wystąpienia ropomacicza i nowotworów. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i zapobieganie ciążom urojonym.
Od razu musimy wyjaśnić, że przekonanie, że każda suczka raz w życiu powinna urodzić młode, jest bzdurą. Tak samo jak nieprawdziwe jest twierdzenie, że urodzenie szczeniąt chroni przed ciążą urojoną w przyszłości. Zdecydowanie tak to nie działa, a ciąża urojona może pojawić się nawet u suki, która rodziła już wielokrotnie.
Jedynym sprawdzonym sposobem na wyeliminowanie ryzyka ciąży rzekomej jest kastracja. Zabieg kastracji polega na trwałym usunięciu macicy i jajników, przez co suka staje się bezpłodna. Brak macicy gwarantuje też brak ropomacicza. Ale uwaga – kastracja nie jest metodą leczenia ciąży urojonej. Zatem jeśli suczka wykazuje już objawy typowe dla ciąży rzekomej, nie może być wykastrowana. Zabieg można wykonać dopiero w momencie, gdy suczka osiągnie tzw. ciszę hormonalną. Wykastrowanie suki w czasie ciąży urojonej może wywołać jeszcze większe komplikacje na tle hormonalnym.
Warto też wiedzieć, że istnieją przypadki, gdy wykastrowana suka przechodzi ciążę urojoną. Dzieje się tak w sytuacji nieprawidłowo wykonanego zabiegu, czyli np. pozostawienia tkanki jajnika (zespół pozostawionego jajnika) lub przy chorobie, np. przysadki.
Czy każda suka cierpi na ciążę urojoną?
Pisaliśmy już wcześniej, że każda niekastrowana suka przechodzi przez kilka faz cyklu i bez względu na to, czy została zapłodniona czy nie, jej organizm przygotowuje się do narodzin potomstwa. Można więc powiedzieć, że teoretycznie każda niewykastrowana suka przechodzi ciążę urojoną, ale nie wszystkie cierpią z tego powodu i mają widoczne objawy. Nie wszystkie suki mają pokarm w sutkach i nie wszystkie pilnują legowiska. W dużej mierze zależy to od wrażliwości na hormony i uwarunkowań genetycznych. Istnieją również badania wskazujące, że na ciążę urojoną bardziej narażone są starsze suczki. Nie ma natomiast jednej reguły. Zdarza się, że suka raz ma ciążę urojoną, a raz nie.
Ile trwa ciąża urojona?
Długość trwania ciąży urojonej waha się od kilku dni do 3 tygodni. Wszystko zależy od indywidualnych uwarunkowań oraz od tego, czy zostało podjęte leczenie. Jeśli suczkę badał weterynarz i przepisał on leki hormonalne, to ciąża urojona powinna wygasnąć już po kilku dniach. Natomiast jeśli nie zostanie wdrożone leczenie, suka może zmagać się z ciążą rzekomą nawet przez trzy tygodnie. Pamiętajmy też, że w tym czasie suka narażona na jest na zapalenie gruczołu mlekowego. A nieleczony stan zapalny gruczołów może doprowadzić nawet do sepsy i do śmierci zwierzęcia.