Jedną z poważnych i zagrażających życiu chorób jest zapalenie trzustki u psa. Jak najszybsze rozpoznanie choroby oraz sprawne leczenie dają spore szanse na wyzdrowienie lub przynajmniej życie w komforcie. Późna diagnoza jednak i brak leczenia mogą doprowadzić do śmierci zwierzęcia. Dlatego tak ważne jest, by wiedzieć, jak objawiają się problemy z trzustką i kiedy należy udać się do weterynarza.
Co to jest zapalenie trzustki u psa?
Zapalenie trzustki – pancreatitis – to groźny stan patologiczny, który bezwzględnie wymaga interwencji weterynarza. Trzustka jest niesamowicie ważnym organem ciała i odpowiada między innymi za dostarczanie do jelit enzymów niezbędnych do trawienia oraz produkuje hormony regulujące poziom glukozy we krwi – insulinę i glukagon. O zapaleniu trzustki mówimy, gdy narząd ten nie pracuje prawidłowo, co wpływa na cały organizm i nierzadko prowadzi nawet do śmierci. Wyróżniamy dwie formy zapalenia trzustki – ostrą i przewlekłą
Ostre zapalenie trzustki
Według statystyk aż 25% wszystkich problemów trawiennych wynika właśnie z ostrego zapalenia trzustki. Prawdziwa skala kłopotów z trzustką u psów jest jednak z pewnością znacznie większa, a obraz zaburza chociażby niełatwa diagnostyka i nieswoiste objawy chorób trzustki. Ostre zapalenie trzustki charakteryzuje się gwałtownym pogorszeniem stanu zdrowia.
Objawy ostrego zapalenia trzustki
Z racji tego, że trzustka bierze czynny udział w procesach trawiennych, to jej zaburzenia mocno wpływają na pracę układu pokarmowego i dają objawy przede wszystkim właśnie żołądkowo-jelitowe. Rodzi to niestety trudność z szybkim rozpoznaniem, ponieważ symptomy zapalenia trzustki są często nieswoiste i zbieżne z innymi dolegliwościami, jak obecność pasożytów (np. giardia, tasiemiec), chorób odkleszczowych czy nieleczonych chorób innych narządów, np. tarczycy. Jeśli jednak zauważymy niepokojące objawy, koniecznie udajmy się do weterynarza.
Ostre zapalenie trzustki u psa – objawy:
- biegunka (może być z domieszką krwi),
- wymioty,
- brak apetytu (pies nie chce jeść nawet ulubionych smaczków),
- apatia, niechęć do spacerów,
- osłabienie,
- ból brzucha (pies może piszczeć od dotyku, gwałtownie zerkać na rękę dotykającą brzuch czy nawet zrobić się agresywny),
- przyspieszony oddech,
- zmiana koloru spojówek i błon śluzowych,
- gorączka.
Osłabienie i apatia to jedne z objawów zapalenia trzustki u psa.
Przewlekłe zapalenie trzustki
Z kolei przewlekłe zapalenie trzustki nie rozpoczyna się gwałtownie i nie daje tak wyraźnych sygnałów, jednak sukcesywnie wyniszcza organizm i jest bardzo niebezpieczne. Symptomy przewlekłego zapalenia trzustki są takie jak w przypadku ostrego zapalenia, tylko znacznie mniej zintensyfikowane. Najczęściej psa męczą uporczywe biegunki i wymioty, które systematycznie osłabiają psa. Przewlekłe zapalenie trzustki na ogół jest konsekwencją nieleczonych i powtarzających się ostrych epizodów tej choroby.
Przyczyny zapalenia trzustki
Za zapalenie trzustki u psa odpowiedzialnych może być wiele czynników. Według badań na problemy z trzustką bardziej narażone są psy dorosłe i starsze oraz przedstawiciele niektórych ras, jak cavalier king charles spaniel, angielski cocker spaniel, border collie, bokser, sznaucer miniaturowy i yorkshire terier. Jednak konkretna geneza występowania zapalenia trzustki u psa nie jest do końca znana. Z całą pewnością natomiast wiemy, że jest to problem złożony i wynika zarówno z uwarunkowań genetycznych, jak i czynników środowiskowych.
Czynniki sprzyjające zapaleniom trzustki:
- zła dieta (przede wszystkim zbyt tłusta),
- otyłość i nadwaga,
- problemy endokrynologiczne (niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga, cukrzyca),
- niektóre leki (azatiopryna, fenobarbital, bromek potasu, fosforoorganiki, sulfonamidy, asparaginaza, preparaty cynku),
- inwazje pasożytów wewnętrznych,
- powikłania po chorobach odkleszczowych,
- zatrucie pokarmowe,
- niektóre zabiegi chirurgiczne,
- niedotlenienie i niedokrwienie trzustki w wyniku spadku ciśnienia.
Do przyczyn zapalenia trzustki należą nadwaga i tłusta dieta.
Jak rozpoznać zapalenie trzustki u psa – diagnostyka
Rozpoznanie zapalenia trzustki nie należy do najłatwiejszych. Objawy towarzyszące zapaleniu nie są charakterystyczne, a i diagnostyka bywa zwodnicza. Morfologia krwi bowiem wykazuje nieswoiste parametry przy zapaleniu trzustki. Ostremu zapaleniu może towarzyszyć leukocytoza (wzrost liczby białych krwinek) z przesunięciem obrazu w lewo, może także dojść do odwodnienia na skutek wymiotów i będzie to obrazował podwyższony hematokryt.
Z kolei badanie biochemiczne krwi ujawnia hipokaliemię (niedobór potasu) i hipochloremię (niedobór chloru). To również efekt wymiotów przy ostrym zapaleniu trzustki. Silne odwodnienie może też skutkować azotemią, czyli nieprawidłowym stężeniem mocznika i kreatyniny we krwi. Gdy zapalenie doprowadzi do uszkodzenia wewnątrzwydzielniczej części trzustki, to zaobserwować możemy wzrost glukozy we krwi.
Bardzo złudne bywają dwa enzymy trzustkowe – amylaza i lipaza. Ich wzrost może oczywiście świadczyć o zapaleniu trzustki, ale oznaczanie ich stężenia ma niską czułość i swoistość. Podwyższone wyniki bowiem notuje się również między innymi przy niewydolności nerek i zapaleniu jelit. Wynika to z tego, że lipaza jest produkowana też przez inne komórki i tkanki w organizmie – np. przez komórki nabłonka jelit. Dopiero trzykrotny wzrost jednego lub dwóch enzymów może świadczyć o ostrym zapaleniu trzustki.
Jakie badania przy zapaleniu trzustki?
Jak widać więc sama morfologia i biochemia krwi nie wystarczą i konieczna jest dalsza diagnostyka. Dużo więcej powie nam badanie TLI – test immunoreakcyjny wykrywający cząstki trypsynopodobne. Tak zwany profil trzustkowo-jelitowy wykrywa trypsynogen, tryspysnę wolną oraz trypsynę związaną z inhibitorami proteaz. Zapalenie trzustki będzie objawiać się podwyższonym poziomem tego wskaźnika. Ale uwaga – substancja ma niski okres półtrwania, zatem nawet prawidłowy poziom TLI nie wyklucza zapalenia.
Tak samo podwyższony parametr TLI wcale nie musi być jednoznaczny z zapaleniem trzustki. Może być efektem zapalenia jelit, problemów z nerkami i wątrobą czy też niezachowania minimum 12-godzinnego postu przed badaniem krwi.
Najlepszym sposobem na sprawdzanie, czy mamy do czynienia z zapaleniem trzustki jest badanie PLI, czyli test immunoreakcyjny lipazy trzustkowej – cPLI i fPLI. Badanie to wykrywa lipazę swoistą dla trzustki, a więc bada wyłącznie lipazę pochodzącą z jej komórek. Skutecznym sposobem oznaczania lipazy jest również metoda kolorymetryczna DGGR.
Przy ostrym zapaleniu trzustki często wzrasta poziom enzymów wątrobowych – ALT, AST, GGT oraz poziom bilirubiny we krwi.
Trzustka jest narządem trudnym do oceny podczas badania ultrasonograficznego. Nierzadko podczas badania USG wygląd trzustki nie budzi zastrzeżeń, mimo rozwijającego się stanu zapalnego. Jednak badanie USG może być przydatnym uzupełnieniem badania PLI i wywiadu z opiekunem.
Pewność co do stanu narządu daje też biopsja trzustki i badanie histopatologiczne, ale wiąże się to z dużym ryzykiem i trudnością wykonania. Nie jest to więc badanie polecane, najczęściej wykonuje się je dopiero pośmiertnie.
Podsumujmy zatem, jak zdiagnozować zapalenie trzustki u psa:
- morfologia i biochemii krwi,
- TLI,
- PLI (cPLI i fPLI) lub DGGR (najskuteczniejsze i jedyne potwierdzające zapalenie badania),
- wywiad z opiekunem i analiza objawów,
- USG.
Przy diagnozowaniu zapalenia trzustki przydatne może okazać się sprawdzenie koloru błon śluzowych.
Leczenie zapalenia trzustki u psa
Pierwszym elementem leczenia zapalenia trzustki jest płynoterapia. Zwierzęciu podaje się kroplówki, które mają za zadanie uzupełnienie płynów i przywrócenie równowagi elektrolitowej – zwłaszcza potasu. Przez to, że ostremu zapalaniu trzustki towarzyszą często wymioty, konieczne jest działanie przeciwwymiotne. Stosuje się tu najczęściej metoklopramid. Psy z chorą trzustką często odczuwają silny ból brzucha, a więc konieczne jest podanie leków przeciwbólowych. Większość weterynarzy sięga również po antybiotyki, aby nie doprowadzić do zagrażającej życiu posocznicy (sepsy). Przydane mogą być również leki przeciwzapalne. Konkretne postępowanie ustala jednak indywidualnie zawsze lekarz weterynarii.
Przy zapaleniu trzustki niezwykle ważna jest odpowiednia dieta. Jeśli pies traci apetyt i nie chce jeść, wskazane są kroplówki. Natomiast jeśli pies je normalnie, należy wprowadzić lekkostrawną i niskotłuszczową dietę typu low fat.
Rokowania po chorej trzustce
Z ostrego zapalenia trzustki o niewielkim lub średnim natężeniu pies może wyjść niemal bez szwanku – pod warunkiem, że zostanie podjęte leczenie i zmieniona zostanie dieta. Przy gwałtownym przebiegu choroby rokowania są już dużo mniej optymistyczne, ponieważ mogło dojść do martwicy i powstania ropni w trzustce. Przy przewlekłym zapaleniu może zaistnieć konieczność przyjmowania leków już na stałe. Ważne też, czy na skutek przewlekłego zapalenia nie doszło do niewydolności trzustki lub rozwinięcia się cukrzycy.
Każde zapalenie trzustki jest bardzo niebezpieczne i wymaga opieki weterynaryjnej. Problemy z trzustką bowiem należą do chorób grożących śmiercią zwierzęcia. Pamiętajmy jednak, że zapalenie trzustki to nie wyrok. Odpowiednia diagnostyka, wprowadzenie leczenia i zmiana nawyków żywieniowych sprawiają, że pies może w dobrym zdrowiu żyć jeszcze długie lata.